TÜKETİCİ HUKUKUNDA AYIPLI MAL VE HİZMET
1. Ayıplı Mal Nedir?
6502 sayılı TKHK’nın 8. maddesine göre, ayıplı mal, tüketiciye teslimi anında, taraflarca kararlaştırılmış olan örnek ya da modele uygun olmayan veya objektif olarak sahip olması gereken özellikleri taşımayan, bu nedenle sözleşmeye aykırı olan maldır.
Ayrıca, ambalajında, etiketinde, tanıtma ve kullanma kılavuzunda, internet portalında ya da reklam ve ilanlarında yer alan özelliklerinden bir veya birden fazlasını taşımayan; satıcı tarafından bildirilen veya teknik düzenlemesinde tespit edilen niteliğe aykırı olan; muadili olan malların kullanım amacını karşılamayan, tüketicinin makul olarak beklediği faydaları azaltan veya ortadan kaldıran maddi, hukuki veya ekonomik eksiklikler içeren mallar da ayıplı olarak kabul edilir.
2. Ayıplı Hizmet Nedir?
TKHK’nın 13. maddesine göre, ayıplı hizmet, sözleşmede belirlenen süre içinde başlamaması veya taraflarca kararlaştırılmış olan ve objektif olarak sahip olması gereken özellikleri taşımaması nedeniyle sözleşmeye aykırı olan hizmettir.
Hizmet sağlayıcının bildirdiği, internet portalında yahut reklam ve ilanlarda gösterilen özellikleri taşımayan hizmet ayıplıdır. Keza tüketicinin o hizmetten makul olarak beklediği faydaları azaltan veya ortadan kaldıran maddi, hukuki veya ekonomik eksiklikler de ayıp sayılır.
3. Tüketicinin Seçimlik Hakları
Ayıplı Malda Seçimlik Haklar (TKHK m.11):
Tüketici, malın ayıplı olduğunun anlaşılması durumunda aşağıdaki haklardan birini kullanabilir.
- Satılanı geri vermeye hazır olduğunu bildirerek sözleşmeden dönme,
- Satılanı alıkoyup ayıp oranında satış bedelinden indirim isteme,
- Aşırı bir masraf gerektirmediği takdirde, bütün masrafları satıcıya ait olmak üzere satılanın ücretsiz onarılmasını isteme,
- İmkân varsa, satılanın ayıpsız bir misli ile değiştirilmesini isteme.
Satıcı, tüketicinin tercih ettiği bu talebi yerine getirmekle yükümlüdür.
Ayıplı Hizmette Seçimlik Haklar (TKHK m.15):
Tüketici, hizmetin ayıplı ifa edildiği durumlarda aşağıdaki haklardan birini sağlayıcıya karşı kullanabilir:
- Hizmetin yeniden görülmesi,
- Hizmet sonucu ortaya çıkan eserin ücretsiz onarımı,
- Ayıp oranında bedelden indirim,
- Sözleşmeden dönme.
Sağlayıcı, tüketicinin tercih ettiği bu talebi yerine getirmekle yükümlüdür.
4. Zamanaşımı Süreleri
Ayıplı Malda Zamanaşımı (TKHK m.12):
- Genel olarak, ayıplı maldan sorumluluk, malın tüketiciye teslim tarihinden itibaren iki yıllık zamanaşımına tabidir.
- Konut veya tatil amaçlı taşınmaz mallarda bu süre beş yıldır.
- İkinci el satışlarda satıcının sorumluluğu bir yıldan, konut veya tatil amaçlı taşınmaz mallarda ise üç yıldan az olamaz.
- Ayıp, ağır kusur ya da hile ile gizlenmişse zamanaşımı hükümleri uygulanmaz.
Ayıplı Hizmette Zamanaşımı (TKHK m.16):
- Ayıplı hizmetten sorumluluk, hizmetin ifası tarihinden itibaren iki yıllık zamanaşımına tabidir.
- Ayıp, ağır kusur ya da hile ile gizlenmişse zamanaşımı hükümleri uygulanmaz.
5. Masraflar ve Tazminat Hakkı
Seçimlik hakların kullanılması nedeniyle ortaya çıkan tüm masraflar, tüketicinin seçtiği hakkı yerine getiren tarafça karşılanır.
Tüketici, bu seçimlik haklarından biri ile birlikte 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu hükümleri uyarınca tazminat da talep edebilir.
6. Ayıplı Mal ve Hizmette İspat Yükü
Malın tüketiciye tesliminden itibaren altı ay içinde ortaya çıkan ayıpların, teslim tarihinde var olduğu kabul edilir.
Bu durumda, malın ayıplı olmadığının ispatı satıcıya aittir.
Satıcının Tüketicinin Talebini Yerine Getirmemesi Durumunda Başvurulacak Yargı Yolları
6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’a göre, tüketici, seçimlik hakkını kullanarak satıcıdan (veya sağlayıcıdan) talepte bulunmuş olmasına rağmen bu talebi karşılanmazsa, aşağıdaki başvuru yollarına başvurabilir:
a) Tüketici Hakem Heyetlerine Başvuru
- Parasal sınırlar dikkate alınarak tüketici hakem heyetine başvurarak talebinin yerine getirilmesini isteyebilir.
- Hakem heyetinin kararı, taraflar için bağlayıcıdır ve yerine getirilmediğinde ilamlı icra takibine konu edilebilir. (İcra İflas Kanunu m.38)
b) Tüketici Mahkemelerinde Dava Açılması
- Uyuşmazlık bedeli parasal sınırları aşarsa veya tüketici hakem heyeti kararı tüketicinin lehine olsa da icrası sağlanamazsa, doğrudan Tüketici Mahkemesinde dava açılabilir.
- Dava, tüketicinin yerleşim yerinde veya satıcının merkezinin bulunduğu yer mahkemesinde açılabilir (TKHK m.73).
- Tüketici mahkemelerinde açılacak dava türü:
- Ayıba karşı tekeffül davası (özellikle sözleşmeden dönme, bedel iadesi gibi seçimlik haklara ilişkin)
- Tazminat davası (varsa maddi ve manevi zararlar için)