VERGİ KAÇAKÇILIĞI SUÇU VE HUKUKİ SÜRECİ
Vergi Kaçakçılığı Suçu Nedir;
Vergi kaçakçılığı suçu, vergi kanunlarına göre tutulan veya düzenlenen ve saklanma/ibraz mecburiyeti bulunan defter ve kayıtların, fatura veya diğer belgelerin hukuka aykırı olarak düzenlenmesi, kullanılması, tahrif edilmesi, yok edilmesi; bu evrak ve kayıtlarda hesap ve muhasebe hileleri yapılması ile meydana gelen vergi suçlarındandır (Vergi Usul Kanunu md.359). Uygulamada vergi kaçakçılığı suçları arasında en çok rastlanılan suç tipi sahte fatura düzenleme veya kullanma suçudur.
Vergi kaçakçılığı suçunun oluştuğunun kabulü için vergi ziya-ı (vergi kaybı) unsurlarının gerçekleşmesi şart değildir. Vergi kaybı olmadan da vergi kaçakçılığı suçunun işlenmesi mümkündür. Örneğin, sahte fatura kullanan kimsenin fiili bazı durumlarda vergi kaybına yol açmadığı halde sahte fatura kullanma vergi kaçakçılığı suçunu oluşturur.
Vergi Kaçakçılığı Suçu Teşkil Eden Fiiller Nelerdir;
Kanuna göre vergi kaçakçılığı suçu teşkil eden fiiller şunlardır:
- Defter, Kayıt ve Belgelerin Tahrif Edilmesi:Saklanma/ibraz mecburiyeti bulunan defter ve kayıtların tahrif edilmesi, yazıların silinmesi, kayıtların kazınması suretiyle gerçek matrahın anlaşılmasını güçleştirmeyi amaçlayan fiiller vergi kaçakçılığı suçuna vücut verir.
- Defter, Kayıt ve Belgeleri Gizleme veya İbraz etmeme:Noter onay kayıtları veya diğer herhangi bir şekilde varlığı tespit edilen defter, kayıt ve belgelerin, vergi incelemesine yetkili kimselere ibraz edilmemesi defter, kayıt ve belgelerin gizlenmesi vergi kaçakçılığı suçunu oluşturur.
- Muhteviyatı Yanıltıcı Belge Düzenleme veya Kullanma: Muhteviyatı itibariyle yanıltıcı, belgeye konu ticari iş veya işlem gerçekte var olduğu halde, iş veya işlemi belgeye aktarırken nitelik, nicelik ve içeriğinin gerçeğe aykırı yansıtılmasıdır. Örneğin, satılan bir malın cins, fiyat veya miktar yönünden gerçeğe aykırı bir şekilde faturalandırılması.
- Muhasebe ve Hesap Hileleri Yapma:Yasadışı işlemler yapan şirketler, bu işlemlerini gizlemek için muhasebe veya hesap hileleri yapabilmektedir. Muhasebe ve hesap hileleri, usulüne uygun bir vergilendirme yapılarak gerçek matrahın ortaya çıkmasını engellemeyi hedeflemektedir. Bu nedenle muhasebe ve hesap hileleri vergi kaçakçılığı suçunun meydana gelmesine neden olur.
- Gerçeğe Aykırı Hesap Açma:Gerçek olmayan veya kayda konu işlemlerle ilgisi bulunmayan kişiler adına hesap açmak VUK md.359/b maddesine göre vergi kaçakçılığı suçu olarak kabul edilmektedir. Örneğin, şirket stoklarında yer alan malları gerçekte var olmayan müşterilere satılmış gibi göstermek.
- Çift Defter Tutma:Çift defter tutma, vergi kanunlarına göre tutulması gereken defter ve kayıtlar dışında, ticari hesap ve işlemlerin kaydedildiği özel defterler tutulması veya belgeler düzenlenmesidir. Örneğin, veresiye satış yapan ve elden tahsilat yapan bir şirketin tüm alacak, borç ve diğer kayıtların yer aldığı veresiye defteri tutması. Çifte defter tutma vergi kaçakçılığı suçunun oluşmasına neden olur.
- Defter, Belge veya Kayıtlarda Sahtecilik:Defter, kayıt veya belgeleri yok etme veya defter sayfalarını yok ederek yerine başka yaprak koyma ya da hiç yaprak koymama halinde sahtecilik suretiyle vergi kaçakçılığı suçu oluşabileceği gibi belgelerin asıl veya suretlerini tamamen veya kısmen sahte olarak düzenleme veya kullanma suretiyle de vergi kaçakçılığı suçu meydana gelir. Sahte fatura düzenleme veya kullanma bu suçun en tipik şeklidir.
Vergi Kaçakçılığı Suçları İncelemesi Nasıl Yapılır? Raporlar Nasıl Yazılır?
Vergi kaçakçılığı suçu incelemesi, vergi suçlarının ispatı açısından önemli bir araç olarak kullanılmaktadır. Vergi kaçakçılığı suçlarının ortaya çıkarılmasına dönük vergi incelemesi müfettişler tarafından yapılmaktadır. İncelemeyi yapan vergi müfettişi, genellikle defterlerin ibrazı için mükellefe yazı tebliğ eder. Gerekli gördüğünde gelir ve giderlere ait fatura, senet, bordro, makbuz vb. her türlü belgenin genellikle 15 gün içinde ibraz edilmek üzere mükellefe süre verir. Mükellefler, inceleme memurlarının çalışması için uygun ortamı sağlamak ve inceleme kapsamındaki taleplerini yerine getirmek zorundadır. Vergi müfettişi, hakkında inceleme yapılan mükellefle işlem yapan tüm gerçek ve tüzel kişilerden bilgi ve belge isteyebilir. Gerekirse ilgili kişilerin ifadesine başvurabilir (VUK m.148, m.257). Vergi müfettişi, vergi suçlarının ortaya çıkarılması amacıyla pos cihazı kullanılarak kredi kartıyla yapılan çekimleri kart sahibine ulaşarak araştırır. Kart sahiplerinin bu çekimleri hangi amaçla yaptığına dair tek tek ifade alır. Vergi müfettişi, BA-BS/BS-BA formlarını karşılaştırır, alım/satım ilişki ağının hukuka uygun olup olmadığını denetler. Mükellefin belge basım işlemlerini yapan kurumlar dahi incelenebilir. Şirket ortak veya müdürlerinin, diğer şirketlerdeki ortaklıkları ve müdürlükleri tek tek incelenir. Vergi incelemesi yapılacak şirketin tasfiye edilmiş olması, yani kapatılmış olması inceleme yapılmasına engel değildir. Kapatılan şirketlerin yetkili temsilcisinin ikamet adresine defter/belge/bilgi isteme yazısı tebliğ edilir. Bu yazı tebliğ edilemezse, inceleme, tarh dosyası, GİB İntranet ve diğer harici veriler kullanılarak yapılır.
Vergi kaçakçılığı suçu nedeniyle ceza davası açılabilmesi için vergi idaresi tarafından “vergi tekniği raporu” ve “vergi suçu raporu” olmak üzere iki tür rapor tanzim edilir:
- Vergi Tekniği Raporu: Vergi tekniği raporu, mükellefin yaptığı iş ve işlemleri, girdiği ticari ilişkileri, incelenen defter ve belgelerden edinilen bilgileri teknik açıdan analiz ederek usulsüzlük olup olmadığını tespit eden bir rapordur.
- Vergi Suçu Raporu: Vergi suçu raporu, vergi incelemesi neticesinde düzenlenen vergi tekniği raporu değerlendirilerek hazırlanır. Vergi suçu raporu, mükellefin usulsüz işlemlerinin suç oluşturup oluşturmadığı, suç oluşturuyorsa suçun unsurlarının neler olduğu ve ne şekilde oluştuğu konusunda hukuki bir değerlendirme içeren bir rapordur. İşlenen suç, vergi suçu raporuyla açıklığa kavuşturulduğunda savcılığa suç duyurusu süreci başlatılır.
Vergi idaresi tarafından usulüne uygun bir şekilde hazırlanmış “vergi tekniği raporu” ile “vergi suçu raporu” olmadan mükellef hakkında vergi suçu nedeniyle ceza davası açılamaz.
Vergi Kaçakçılığı Suçunun Cezası:
Aşağıdaki şekillerde işlenen vergi kaçakçılığı suçlarının cezası 18 aydan 5 yıla kadar hapis cezasıdır:
- Hesap ve muhasebe hilesi yapma suretiyle,
- Yasal olmayan defter (çift defter tutma) ve belgelere kayıt suretiyle,
- Gerçek olmayan veya kayda konu işlemlerle ilgisi bulunmayan kişiler adına sahte hesap açma suretiyle,
- Defter, belge ve kayıtları tahrif etme veya tahrif edilen belgeyi kullanma suretiyle,
- Usulüne uygun istendiği halde vergi incelemesine yetkili kimselere defter ve belgelerin ibraz edilmemesi (defterlerin gizlenmesi) suretiyle,
- Muhteviyatı itibarı ile yanıltıcı belge düzenleme ve kullanma suretiyle.
Aşağıdaki şekillerde işlenen vergi kaçakçılığı suçlarının cezası 3 yıldan 8 yıla kadar hapis cezasıdır:
- Defter ve belgeleri yok etme suretiyle,
- Defter sayfalarını değiştirme veya yok etme suretiyle,
- Sahte belge (fatura vb.) düzenleme ve kullanma suretiyle.
Aşağıdaki şekillerde işlenen sahte belge basma veya bilerek kullanma şeklindeki vergi kaçakçılığı suçlarının cezası 2 yıldan 8 yıla kadar hapis cezasıdır:
- Maliye Bakanlığı ile anlaşması bulunan kişilerin basabileceği belgeleri, böyle bir anlaşması olmadığı halde basmak suretiyle işlenen vergi kaçakçılığı suçu,
- Yetkisiz kişilerin bastığı ve Vergi Usul Kanunu uygulamasına esas olan bu belgeleri bilerek kullanmak şeklindeki vergi kaçakçılığı suçu.
Vergi Kaçakçılığı Suçunu Adli Para Cezasına Çevirme, Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Ve Ertleme:
Adli Para Cezası, işlenen bir suça karşılık hapis cezasıyla birlikte veya tek başına uygulanabilen bir yaptırım türüdür. Vergi kaçakçılığı suçlarının ceza miktarı nedeniyle hükmedilen hapis cezası, adli para cezasına çevrilemez.
Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması, sanık hakkında hükmolunan cezanın belli bir denetim süresi içerisinde sonuç doğurmaması, denetim süresi içerisinde belli koşullar yerine getirildiğinde ceza kararının hiçbir sonuç doğurmayacak şekilde ortadan kaldırılması davanın düşmesine neden olan bir ceza muhakemesi kurumudur. Vergi kaçakçılığı suçu nedeniyle verilen hapis cezası hakkında hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilmesi mümkündür.
Erteleme, mahkeme tarafından belirlenen cezanın cezaevinde infaz edilmesinden şartlı olarak vazgeçilmesidir. Vergi kaçakçılığı suçu nedeniyle hükmedilen hapis cezasının ertelenmesi de mümkündür.
Sonuç ve Önem
Vergi kaçakçılığı, yalnızca devletin vergi gelirlerinin azaltmakla kalmayıp, kayıt dışı ekonomiyi büyüterek adil rekabeti de ortadan kaldıran ciddi bir suçtur. Bu nedenle hem idari hem de cezai yaptırımları ağırdır. Kişi ya da işletmelerin bu tür suçlamalarla karşılaşmamak için;
- Vergi kayıtlarını doğru ve şeffaf tutmaları,
- Gerçek dışı beyanlardan kaçınmaları,
- Muhteviyatı itibariyle sahte belge kullanmaktan kesinlikle uzak durmaları gerekir.
Unutulmamalıdır ki, vergi kaçakçılığı suçu yalnızca mali sonuçlar doğurmaz; ceza mahkemelerinde yargılanma ve hapis cezası riski doğurur. Bu nedenle tüm vergi yükümlülüklerinin uzman desteğiyle, mevzuata uygun şekilde yürütülmesi büyük önem taşımaktadır.