CEZA MUHAKEMESİ BASİT YARGILAMA USULÜ
Basit yargılama usulü, bazı hafif suçlar bakımından mahkemenin duruşma yapmadan, dosya üzerinden karar verebilmesine imkân tanıyan özel bir yargılama yoludur. Bu usul, klasik ceza yargılamasında görülen aşamaların kısaltılarak uygulanmasını sağlar. İddianamenin kabul edilmesinin ardından kanunda öngörülen suçlarda duruşma açmaksızın dosya üzerinden karar verebilme imkanı tanıyan ceza yargılaması usullerinden biridir.
İddianamenin kabulünden sonra mahkeme basit yargılama usulünün uygulanıp uygulanmadığına karar verecektir, duruşma günü tayin edildikten sonra basit yargılama uygulanmasına karar verilmesi mümkün değildir.
Bu kurumun ceza muhakemesine eklenmesi; yargının iş yükünü hafifletmeyi ve yargılama faaliyetlerindeki süreleri kısaltmayı amaçlar.
Tabi Suçlar
- Sadece adli para cezasını gerektiren suçlar,
- Üst sınırı 2 yıl veya daha az süreli hapis cezasını gerektiren suçlar,
- Adli para cezasıyla birlikte veya adli para cezasının seçenek olarak uygulandığı hapis cezalarından üst sınırı 2 yıl veya daha az süreli hapis cezasını gerektiren suçlarda basit yargılama usulü uygulanabilecektir.
Şartları
Söz konusu suç hakkında basit yargılama usulünün uygulanabilmesi için;
- Yargılamasında görevli mahkemenin Asliye Ceza Mahkemesi olması,
- İddianamenin kabul edilmiş olması,
- Kamu davası açılması için yeterli şüphe oluşturacak delil elde edilmiş olması,
- Adli para cezasını ve/veya üst sınırı iki yıl veya daha az süreli hapis cezasını gerektiren bir suç olması,
- Mahkemece basit yargılama usulünün uygulanmasına karar verilmesi,
- Suçun soruşturma ve kovuşturma yapılması izne veya talebe bağlı olmaması,
- Sanığın yaş küçüklüğü, akıl hastalığı, sağır ve dilsizlik halinin olmaması,
- Suçun, basit yargılama usulüne tabi olmayan bir suçla birlikte işlenmemiş olması gerekmektedir.
Uygulanması
İddianamenin kabulünden sonra tensip ile basit yargılama usulünün uygulanmasına karar verildiği takdirde, iddianame taraflara tebliğ edilmekte, beyan ve savunmalarını 2 hafta içinde yazılı olarak bildirmeleri istenmektedir. Tebligatta duruşma yapılmaksızın hüküm verilebileceği hususu ayrıca yer alır.
Beyan ve savunmaların sunulması için verilen süre dolduktan sonra mahkemece Cumhuriyet savcısının görüşü alınmaksızın, duruşmasız olarak Ceza Muhakemeleri Kanunu madde 223’te belirtilen karalar olan beraat, ceza verilmesine yer olmadığı, mahkûmiyet, güvenlik tedbirine hükmedilmesi, davanın reddi ve düşmesi kararlarından birine hükmedilerek ilk derece yargısı sonlandırılabilir. Basit yargılama usulünün uygulanması sonucunda mahkumiyet kararı verilmiş ise sonuç ceza ¼ oranında indirilerek uygulanır. Koşulları bulunuyor ise kısa süreli hapis cezası seçenek yaptırımlara çevrilebilir veya hapis cezası ertelenebilir ya da uygulanmasına sanık tarafından yazılı olarak karşı çıkılmaması kaydıyla hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilebilir.
Basit yargılama usulüne tabi suçlar söz konusu olsa dahi uygulanmasına karar verilmesi mahkemenin takdirindedir. Mahkeme, basit yargılanma usulünün uygulanmasına karar vermiş olsa dahi hüküm verilinceye kadar yargılamanın her aşamasında bu usulün yeterli olmadığı kanaatiyle genel hükümlere göre yargılamanın devam etmesi gerektiğine karar verirse resen duruşma açmak suretiyle genel hükümlere göre yargılamaya devam edebilmektedir.
Bu usul;
- Yaş küçüklüğü akıl hastalığı, sağır ve dilsizlik,
- Soruşturma ve kovuşturması izne veya talebe bağlı suçlar,
- Basit yargılama kapsamındaki suçun bu kapsama girmeyen başka bir suçla birlikte işlenmesi durumlarında uygulanmaz.
İtiraz
Basit yargılama usulüne göre verilen karara karşı itiraz kanun yolu açıktır. İtiraz ilgililerin kararı öğrendiği günden itibaren 7 gün içinde kararı veren mahkemeye verilecek bir dilekçe veya tutanağa geçirilmek koşulu ile zabıt katibine beyanda bulunmak suretiyle yapılır. Bu süre hak düşürücü niteliktedir, süre geçtikten sonra yapılan itiraz dikkate alınmaz.
Sanık, müdafi, katılan ve Cumhuriyet savcısı, basit yargılama usulünde verilen karara karşı itiraz edebilir. Yani hem tarafların hem de kamu adına iddia makamının bu kararı denetleme ve yeniden görülmesini isteme imkânı vardır.
İtiraz edilmesi hâlinde dosya, aynı mahkeme tarafından genel hükümlere göre duruşmalı olarak yeniden ele alınır. Yani dava, normal yargılama usulüne dönüşür; iddianame okunur, deliller tartışılır, tanıklar dinlenir. Bu durumda artık dosya üzerinden verilen hüküm ortadan kalkar.
İtirazın, dosya basit yargılama usulü ile sonuçlanmış sayılmayacağından hükmün kesinleşmesini engelleme etkisi bulunur. Bununla birlikte sanık tarafından itiraz edilmesi halinde cezada yapılan 1/4 indirim ortadan kalkar, mahkeme artık basit yargılama usulüne göre verdiği hükümle bağlı değildir. Ancak itirazın sanık dışındaki kişiler tarafından yapıldığı hâllerde basit yargılama usulünde yapılan ¼ oranında indirim korunur.
İtiraz üzerine verilen hükmün sanık lehine olması hâlinde, bu hususların itiraz etmemiş olan diğer sanıklara da uygulanma olanağı varsa bu sanıklar da itiraz etmiş gibi verilen kararlardan yararlanır. Sanık lehine verilen hükmün itiraz yoluna gitmemiş olan sanıklara da uygulanabilmesi için lehe hükmün şartlarının diğer sanıklar için de uygulama alanı bulması gerekmektedir.
Son olarak itiraz üzerine mahkemece duruşma açılması ve genel hükümlere göre yargılama yapılması halinde, genel hükümlere göre kanun yoluna başvurulabilir.