MENKUL SATIŞ SÖZLEŞMELERİNDE DÖVİZLE VEYA DÖVİZE ENDEKSLİ ÖDEME İMKÂNI
- Giriş 06.03.2025 tarihinde Resmî Gazete’de yayımlanan yeni düzenlemelerle, menkul satış sözleşmelerinde döviz cinsinden veya dövize endeksli bedel belirleme ve ödeme yapma konusunda getirilen sınırlamalar kısmen kaldırılmıştır. Özellikle, 2022 yılında yürürlüğe giren ve menkul satış sözleşmelerinde Türk Lirası ile ödeme zorunluluğunu öngören hükümlerin esnetilmesi, piyasa aktörlerine daha geniş bir hareket alanı sağlamıştır. Bu bilgi notu, ilgili düzenlemelerin ortaya çıkış sürecini, mevcut hukuki çerçeveyi ve uygulamada dikkat edilmesi gereken hususları özetlemek amacıyla hazırlanmıştır.
- Arka Plan Türkiye’de yerleşik kişilerin kendi aralarında yapacakları sözleşmelerde dövizle veya dövize endeksli ödeme yapmalarını sınırlayan ilk önemli düzenleme, 13 Eylül 2018 tarihinde Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar’da yapılan değişiklikle getirilmiştir. Bu düzenlemenin amacı, dalgalı kur ortamında Türk Lirası’nı koruyarak kambiyo politikalarına uygun bir sözleşme rejimi oluşturmaktı. İlgili Bakanlık, uygulamada esneklik sağlamak adına, çeşitli muafiyet ve istisnaları zaman içinde yayımladığı tebliğlerle düzenlemiştir.
- 2022 Düzenlemesi 19 Nisan 2022 tarihinde yürürlüğe giren düzenleme, menkul satış sözleşmelerinden doğan tüm ödeme yükümlülüklerinin yalnızca Türk Lirası ile ifa edilmesini zorunlu kılmıştır. Bu kapsamda, dövizle veya dövize endeksli bedellerin ödenebilmesine olanak tanıyan istisnalar büyük ölçüde ortadan kaldırılmıştır. Ancak, Hazine ve Maliye Bakanlığı piyasa koşullarını ve ekonomik verileri dikkate alarak bu zorunluluğun gözden geçirilmesi gerekliliğini değerlendirmiştir.
- Yeni Düzenleme ve Etkileri Bakanlık tarafından alınan karar doğrultusunda, 2022 yılında getirilen sıkı zorunluluklar kaldırılarak, taşıt satış sözleşmeleri hariç olmak üzere menkul satış sözleşmelerinde döviz veya dövize endeksli ödeme imkânı yeniden tanınmıştır. Böylece, taraflar piyasa koşullarına uygun seçimler yaparak uluslararası ticareti kolaylaştırabilecek ve yabancı para birimlerine dayalı fiyatlandırma sistemlerini sürdürebilecektir. Söz konusu değişiklik, özellikle yabancı para üzerinden işlem yapmanın yaygın olduğu sektörler açısından önemli bir avantaj sağlamaktadır.
- Taşıt Satış Sözleşmelerinin Durumu Yeni düzenlemede dikkat çeken en önemli istisnalardan biri, taşıt satış sözleşmelerinin kapsam dışında tutulmasıdır. Dolayısıyla, otomobil ve diğer motorlu taşıtlarla ilgili satış sözleşmelerinde önceki kısıtlamalar aynen devam etmektedir. Bunun dışında kalan menkul satış sözleşmelerinde ise, döviz cinsinden veya dövize endeksli bedellerin belirlenmesi ve ödenmesi serbest bırakılmıştır.
- Sözleşme Hazırlarken Dikkat Edilecek Hususlar Döviz cinsinden veya dövize endeksli ödemelere imkân tanınması, taraflara daha fazla esneklik sağlamakla birlikte, sözleşmelerin hazırlanmasında dikkat edilmesi gereken bazı hususlar bulunmaktadır:
- Ödeme şartları: Döviz cinsinden yapılacak ödemelerde, ödeme tarihi, kullanılacak kur esasları ve olası kur dalgalanmalarına ilişkin hükümler açıkça belirtilmelidir.
- Temerrüt hükümleri: Tarafların yükümlülüklerini yerine getirmemesi durumunda uygulanacak faiz oranları ve cezai şartlar düzenlenmelidir.
- Uyuşmazlık çözüm yöntemleri: Taraflar arasında doğabilecek anlaşmazlıkların çözümüne ilişkin hükümlerin, özellikle tahkim veya yetkili mahkemelerin belirlenmesi konusunda net ifadeler içermesi gerekmektedir.
- Mevzuata uyum: Sözleşmelerin, ilgili mevzuat değişikliklerine uyum sağlayacak şekilde hazırlanması önemlidir.
- Sonuç ve Öneriler Menkul satış sözleşmeleri açısından dövizle veya dövize endeksli ödeme imkânının yeniden tanınması, ekonomik faaliyetlerde bulunan taraflar için önemli bir esneklik sağlamaktadır. Ancak, taşıt satış sözleşmelerinin kapsam dışında tutulduğunun unutulmaması gerekir. Hukuki ve ekonomik risklerin doğru yönetilmesi adına, piyasa aktörlerinin uzman görüşüne başvurması ve güncel mevzuat değişikliklerini yakından takip etmesi önerilmektedir.