ÖZEL BELGEDE SAHTECİLİK SUÇU
Özel Belge Kavramı
Resmi belge düzenleme yetkisi, görev çerçevesinde yetki verilen kamu görevlisine aittir. Kamu kurum ve kuruluşlarının bir başka kamu kurum kuruluşu, gerçek ve tüzel kişilerle ilişkilerini düzenler. Farklı olarak özel belgeler kişiler arasındaki ilişkileri düzenlemekle sınırlıdır ve yetki aranmaksızın herkes tarafından düzenlenebilir.
Kanunda özel belgeye ilişkin bir tanımlamada bulunulmadığından, doktrinden yola çıkarak özel belge; resmi belge kapsamına girmeyen ve belge olma özelliği taşıyan evraklar şeklinde tanımlanabilir. Resmi belgenin unsurları;
- Kamu görevlisi tarafından düzenlenmesi
- Kamu görevlisinin görevi gereği düzenlenmesi
- Öngörülmüş olduğu takdirde usul ve şekil kurallarına uyulmuş olması şeklinde sıralanır.
Dolayısıyla bu unsurları taşımamakla birlikte bir yazılı evrakın, hukuki değere sahip olup kim tarafından yazıldığının belirli olduğu belgeler, aksi öngörülmedikçe özel belge olarak nitelendirilebilir. Örnek vermek gerekirse: Dilekçeler, veresiye fişi, vizite kağıdı, maaş bordrosu, mimari proje, muvafakatname, sigorta poliçesi, referans mektubu, tediye fişi, nüfus kayıt örneği, sınav cevap kağıdı, faturalar, işe giriş bildirgesi, banka teminat mektubu, vergi beyannameleri, kira sözleşmeleri, mal teslim-tesellüm fişleri, alım-satım sözleşmeleri, adi apartman makbuzları, özel doktor raporu ve reçeteleri vb. belgeler özel belge niteliğindedir.
Bono, çek, poliçe gibi kambiyo senetleri, vasiyetname, tahvil gibi belgeler özel belge niteliğinde olmasına rağmen TCK’nın madde 210/1: “Özel belgede sahtecilik suçunun konusunun, emre veya hamile yazılı kambiyo senedi, emtiayı temsil eden belge, hisse senedi, tahvil veya vasiyetname olması halinde, resmi belgede sahtecilik suçuna ilişkin hükümler uygulanır.” şeklindeki hükmü gereği bu belgeleri resmi belge gibi kabul etmiştir. Lakin sayılan belgelerin unsurlarında eksiklik bulunması halinde yine özel belge kapsamında değerlendirileceklerdir.
Unsurları
- Fail-Mağdur: Bu suçun faili ve mağduru herkes olabilir. Özel belgenin düzenlenmesinin bir meslek veya kişi grubuna bırakılmaması ve özel belgelerin kişiler arası ilişkileri düzenlemesi nedeniyle özgü suçlardan değildirler.
- Evrak Türü:
2.1 Suçun maddi konusunu oluşturan belge, mutlaka yazılı olmalıdır.
2.2 Yazılı her evrakın belge olamayacağından hareketle bu yazılı evrakın hukuki değere sahip olması ve delil niteliği taşıyabilecek nitelikte olması gerekmektedir.
2.3 Düzenleyenin bilinmesi gerekir. Kimin düzenlediğinin bilinmesi demek, fiilen yazıyı yazanın değil, kim adına düzenlendiğinin bilinmesi anlamına gelmektedir.
- Suçun Manevi Unsuru: Özel belgede sahtecilik suçu ancak kastla işlenebilir; taksirle işlenebilmesi mümkün değildir. Bu suçta sahte belgeyi kullanmak kurucu unsur olduğundan, belgenin sahte olarak düzenlenmesi veya değiştirilmesi tek başına icra hareketi olarak kabul edilemez; dolayısıyla teşebbüs hükümleri uygulama alanı bulmayacaktır. Özel belgede sahtecilik, ani hareketli bir suçtur dolayısıyla belgenin kullanılmasıyla icra hareketleri başlar ve sona erer.
Suç Kapsamı
Özel belgede sahtecilik, TCK’da kamu güvenine karşı suçlar başlığı altında düzenlenmiş, seçimlik hareketle, kasten işlenebilen bir suçtur.
- Sahte Belge Düzenleyerek Kullanmak: Aynı kişinin öncelikle halihazırda bulunmayan bir belgeyi düzenlemesi ardından bu belgeyi hukuki sonuçlar doğurması amacıyla kullanması Suçun meydana gelmesi için belgenin düzenlenmesi yeterli görülmemiştir aynı zamanda kullanılması gerekmektedir.
- Gerçek Bir Özel Belgeyi Başkalarını Aldatacak Şekilde Değiştirerek Kullanmak: Bu seçimlik halde usulüne uygun düzenlenmiş bir belgenin kısmen veya tamamen bir başkasını aldatma amacı güderek değiştirilmesi ve belgenin bu değiştirilmiş haliyle kullanılması durumunda özel belgede sahtecilik suçunu oluşturacaktır. Belgede yapılan değişiklikler belgenin hukuki değerini değiştirmelidir.
- Sahte Belgeyi Bu Özelliğini Bilerek Kullanmak: Failin özel belgeyi bizzat değiştirmiş veya düzenlememiş olması gerekmektedir. Bu seçimlik hareketi icra edenin yalnızca belgenin sahteliğinden haberdar olarak kullanması gerekmektedir. Belgenin düzenlenmesi aşamasında iştirak ederse suçun özel belgeyi düzenleyerek kullanılması halinden sorumu olacaktır.
Aldatma Kabiliyeti
Aldatıcılık, belgenin suç olarak değerlendirilebilmesi için zorunlu bir unsurdur.
Bir belgenin sahte olması tek başına yeterli değildir; bu belgenin gerçeğe aykırı olduğu halde gerçekmiş gibi algılanabilecek nitelikte olması gerekir. Yargıtay kararlarıyla da belgenin sahte olması kadar, üçüncü kişiler nezdinde inandırıcılık taşıyıp taşımadığı vurgulanmıştır. Aldatıcılık niteliği taşımayan belgeler sahte olsa bile suçun konusunu oluşturmazlar.
Zarar İhtimali
Fiilin suç oluşturabilmesi için zararın varlığı mutlaka aranmaz, zarar doğma ihtimalinin bulunması yeterlidir. Zarar ihtimali, suçun hem hukuki hem de cezai boyutunda dikkate alınır. Bu unsurun bulunmaması, fiilin suç sayılmamasına ya da cezasızlık sonucuna yol açabilir.
Hukuki İlişkiye Dayanan Alacağın İspatı Veya Gerçek Bir Durumun Belgelenmesi Amacıyla Belgede Sahtecilik Suçunun İşlenmesi
Hukuki ilişkiye dayanan alacağın ispatı veya gerçek bir durumun belgelenmesi amacıyla suçun işlenmesi, daha az cezayı gerektiren hal olarak düzenlenmiştir. Hafifletici nedenin uygulanabilmesi için failin gerçek bir olayın kanıtlanmasını sağlamak amacıyla hareket etmiş olması yeterlidir.
TCK madde 211 (1)’e göre: Bir hukuki ilişkiye dayanan alacağın ispatı veya gerçek bir durumun belgelenmesi amacıyla belgede sahtecilik suçunun işlenmesi halinde, verilecek ceza, yarısı oranında indirilir.
Şikayet Ve Zamanaşımı
Özel belgede sahtecilik suçu şikayete tabi suçlar arasında düzenlenmemiştir dolayısıyla 8 yıllık dava zamanaşımı süresince savcılık tarafından re’sen soruşturma başlatılabilir.