VESAYET
Vesayet; çeşitli sebeplerden dolayı kendi işlerini sürekli olarak yerine getiremeyecek durumda olan ve bu sebeplerden dolayı koruma altına alınması gereken kişilerin devlet tarafından kişisel ve mali menfaatlerinin korunmasını sağlayan hukuki bir kurumdur. Vesayette amaç vesayet altına alınan kişinin menfaatlerini koruyarak onun zarar görmesini önlemektir.
Vesayet Gerektiren Haller
- Yaş küçüklüğü
- Kısıtlanma
- Akıl hastalığı veya akıl zayıflığı
- Savurganlık, alkol veya uyuşturucu madde bağımlılığı, kötü yönetim, kötü yaşam tarzı
- 1 yıl ve daha uzun süreli hürriyeti bağlayıcı ceza almış olmak
- İsteğe bağlı kısıtlanma
Vasi Atanması Usulü
Vesayet makamı, Sulh Hukuk Mahkemesi; denetim makamı, Asliye Hukuk Mahkemesidir.
Savurganlık, alkol veya uyuşturucu madde bağımlılığı, kötü yaşama tarzı, kötü yönetim veya kendi isteği üzerine kısıtlanma kararı alınacak kişi hakkında ilgilinin kendisi dinlenilmeden kısıtlanamaz.
Akıl hastalığı veya akıl zayıflığı sebebiyle kısıtlanma kararı ise ancak resmi sağlık kurulu raporu ile verilebilir.
Vesayet makamı, vasilik görevinin yapabilecek yetenekte olan bir ergini vasi olarak atar. Gerekli olduğu takdirde görevi birlikte veya ayrı ayrı yapmak üzere birden fazla vasi atanabilir.
Vesayet altına alınacak kişinin öncelikle eşi veya yakın hısımlarından biri, vasilik koşullarına sahip olmaları kaydıyla vasilik görevine atanır. Bu atamada yerleşim yeri yakınlığı ve kişisel ilişkiler göz önünde tutulur. Haklı sebepler engel olmadıkça, vesayet altına alınacak kişi veya ana babasının gösterdiği kimse atanır.
Vasilik görevi süresi 2 yıldır.
Kısıtlanma kararı, kesinleşince derhal kısıtlının yerleşim yeri ile nüfusa kayıtlı olduğu yerde ilan olunur. Hakkında kısıtlanma kararı verilmiş kişi ile ilandan önce hukuki ilişki kurmuş iyiniyetli üçüncü kişilerin iyiniyeti korunur.
Vesayet davasına bakmaya yetkili mahkeme küçük veya kısıtlının yerleşim yeri mahkemesi, görevli mahkeme Sulh Hukuk Mahkemesidir.
Vasiliğe Engel Olan Sebepler
- Kısıtlılar,
- Kamu hizmetinden yasaklılar ile haysiyetsiz hayat sürenler,
- Menfaati kendisine vasi atanacak kişinin menfaatleriyle önemli ölçüde çatışanlar veya aralarında düşmanlık bulunanlar,
- İlgili vesayet hakimleri vasi olamazlar.
Vasilikten Kaçınma
- 60 yaşını doldurmuş olanlar,
- Bedensel engelleri veya sürekli hastalıkları sebebiyle görevi yerine getirmekte güçlük çekecek olanlar,
- Dörtten fazla çocuğun velisi olanlar,
- Cumhurbaşkanı, TBMM üyeleri, Cumhurbaşkanı yardımcıları, bakanlar, hakimlik ve savcılık mesleği mensupları vasilik görevini kabulden kaçınabilir.
Vasi olarak atanan kişi, kendisine tebliğinde itibaren 10 gün içinde vasilikten kaçınma sebebiyle birlikte kaçınma hakkını kullanabilir. İlgili herkes, vasi atamasını öğrendiği günden itibaren 10 gün içinde atamanın aykırılığını ileri sürebilir. Vasi olarak atanmış kişi vasilikten kaçınmış veya atanmasına itiraz edilmiş olsa bile, yerine bir başkası atanıncaya kadar vasiye ait görevleri yerine getirmekle yükümlüdür.
Vesayet Organlarının İzni Gereken Haller
- Taşınmaz alım-satımı, rehnedilmesi, ayni hak tesisi,
- Olağan yönetim ve işletme ihtiyaçları hariç taşınır veya diğer ayni hakların alım-satımı, devri, ve rehnedilmesi,
- Olağan yönetim sınırlarını aşan yapı işleri,
- Ödünç
- Kambiyo taahhüdü altına girme
- Vesayet altındaki kişinin bir sanat ve meslekle uğraşması,
- 1 yıl ve daha uzun süreli ürün kirası, 3 yıl ve daha uzun süreli taşınmaz kira sözleşmesi,
- Dava açma, sulh olma, tahkim ve konkordato,
- Mal rejimi sözleşmeleri, mirasın paylaştırılması ve miras payının devri sözleşmeleri yapılması,
- Borç ödemeden aciz beyanı
- Vesayet altındaki kişi için hayat sigortası yaptırılması,
- Çıraklık sözleşmesi
- Vesayet altındaki kişinin eğitim, bakım, sağlık kurumuna yerleştirilmesi,
- Vesayet alındaki kişinin yerleşim yerinin değişmesi durumlarında vesayet makamı olan Sulh Hukuk Mahkemesinin izni gerekir.
- Evlat edinme veya evlat edinilme,
- Vesayet altındaki kişinin vatandaşlığa girmesi veya vatandaşlıktan çıkması,
- Bir işletmenin devralınması veya tasfiyesi, kişisel sorumluluğu gerektiren bir ortaklığa girilmesi veya önemli bir sermaye ile bir şirkete ortak olunması,
- Ömür boyu aylık veya gelir bağlama veya ölünceye kadar bakma sözleşmeleri yapılması,
- Mirasın kabulü, reddi veya miras sözleşmesi yapılması,
- Küçüğün ergin kılınması,
- Vesayet altındaki kişi ile vasi arasında sözleşme yapılması işlemleri için vesayet makamı iznine ek olarak denetim makamı olan Asliye Hukuk Mahkemelerinin izni gereklidir.
Sorumluluk
Vasi, görevini yerine getirirken kusurlu davranışıyla vesayet altındaki kişiye verdiği zarardan sorumludur.
Devlet, vesayet dairelerinde görevli olanların hukuka aykırı olarak sebebiyet verdikleri zararlardan doğrudan doğruya sorumlu olduğu gibi; vasi, kayyım ve yasal danışmanlara tazmin ettirilemeyen zararlardan da sorumludur. Zararı tazmin eden Devlet, zararın meydana gelmesinde kusurlu olanlara rücu eder. Zararın doğmasına kusurları ile sebep olanlar, rücu hakkını kullanan Devlete karşı müteselsilen sorumludurlar.
Vesayetin Sona Ermesi
Küçüklerde: Vesayet altına alınan kişinin ergin olmasıyla kendiliğinden sona erer. Erginlik, mahkemece tayin edilmişse mahkeme kararı verirken aynı zamanda hangi tarihte ergin olacağını da tespit eder.
Hükümlülerde: Hapis halinin hukuka uygun şekilde sona ermesiyle kendiliğinden ortadan kalkar. Hapis halinin devamı sırasında da bazı şartların varlığı halinde vesayet sona erdirilebilir;
- Toplam beş yıldan az olan hapis cezasının infazına bağlı olarak verilen kısıtlama kararları bakımından kişinin isteminin bulunması,
- Toplam beş yıl veya daha fazla kesinleşmiş hapis cezasının infazına bağlı olarak verilen kısıtlama kararları bakımından kişinin talebi üzerine kişiliğinin veya malvarlığının korunması sebebinin ortadan kalkması.
Diğer Kısıtlılarda: Diğer kısıtlılar üzerindeki vesayet, yetkili vesayet makamının kararıyla sona erer.
Vesayeti gerektiren sebebin ortadan kalkması üzerine vesayet makamı vesayetin sona ermesine karar verir. Kısıtlı ve ilgililerden her biri, vesayetin kaldırılması isteminde bulunabilir.
Kısıtlama kararı ilan edilmişse kaldırılması da ilan olunur ancak fiil ehliyetinin yeniden kazanılması ilanın yapılmasına bağlı değildir.
-Akıl hastalığı veya akıl zayıflığı nedeniyle kısıtlanmış olan kişi üzerindeki vesayetin kaldırılmasına, ancak kısıtlama sebebinin ortadan kalkmış olduğunun resmî sağlık kurulu raporu ile belirlenmesi hâlinde karar verilebilir.
-Savurganlığı, alkol veya uyuşturucu madde bağımlılığı, kötü yaşama tarzı veya malvarlığını kötü yönetmesi sebebiyle kısıtlanmış olan kişinin vesayetin kaldırılmasını isteyebilmesi, en az 1 yıldan beri vesayet altına alınmasını gerektiren sebeple ilgili olarak bir şikâyete meydan vermemiş olmasına bağlıdır.
-Kendi isteğiyle kısıtlanmış olan kişi üzerindeki vesayetin kaldırılması, kısıtlamayı gerektiren sebebin ortadan kalkmasına bağlıdır.